Chờ Đến Mẫu Giáo Thì Đã Muộn
Tác giả: Ibuka Masaru
Đôi nét về tác giả:
Ibuka Masaru (1908-1997) sinh tại Tokyo. Ông tốt nghiệp khoa Khoa học và Công nghệ, trường Đại học Waseda. Năm 1946, ông đã sáng lập ra công ty Công nghệ viễn thông Tokyo (Tokyo Tsushin Kogyo), chính là công ty tiền thân của công ty điện tử Sony. Năm 1950, với cương vị chủ tịch, ông đã xây dựng, phát triển công ty Sony trở thành công ty điện tử nổi tiếng trên thế giới.
Năm 1969, ông thành lập Trung tâm nghiên cứu và phát triển giáo dục trẻ tuổi ấu thơ” và giữ chức chủ tịch. Ông đã dành rất nhiều tâm huyết cho sự nghiệp giáo dục trẻ thơ. Ông được vinh danh là người sáng lập, đồng thời là chủ tịch hội đồng quản trị của Sony. Năm 1989, ông được nhận huân chương “Thành tựu văn hóa” của Bộ Giáo dục Nhật Bản.
Review sách:
Chờ đến mẫu giáo thì đã muộn là cuốn sách bàn về phương pháp giáo dục trẻ trong giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi của tác giả Ibuka Masaru, người sáng lập tập đoàn Sony đồng thời là một nhà nghiên cứu giáo dục.
Dựa trên những nghiên cứu về sinh lý học của não bộ và di truyền học, ông đã khẳng định sự phát triển về trí tuệ và năng lực của trẻ được quyết định trong giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi, giai đoạn này là “thời kỳ thích hợp” để “nuôi dạy một đứa trẻ trở nên ngoan ngoãn, vui vẻ, có trí tuệ thông minh và khỏe mạnh”.
Nghe thì có vẻ không hợp lý cho lắm, bởi chúng ta, đặc biệt là các bậc cha mẹ Việt thường quan niệm rằng một đứa trẻ ở độ tuổi này vẫn chưa đủ nhận thức để có thể hiểu những gì chúng ta nói, huống hồ gì là giáo dục. Nhưng bằng những chứng cứ khoa học trong suốt nhiều năm nghiên cứu của mình, ông Ibuka đã chỉ ra rằng chính sự chưa trưởng thành khiến trẻ em sơ sinh có khả năng vô tận. Hãy so sánh trẻ em với những loài động vật khác trong thế giới tự nhiên. Khi chúng được sinh ra, chúng đã có những bản năng cơ bản như có thể tự đi lại, có thể tự bơi sau một vài giờ đồng hồ. Nhưng con của chúng ta lại không biết gì ngoài việc khóc và bú.
Chúng như những tờ giấy trắng mà các bậc cha mẹ có thể viết gì lên đó cũng được. Ngoài ra, bộ não con người gồm có khoảng 14 tỉ tế bào não và chúng sẽ được liên kết với nhau để xử lý toàn bộ nhận thức thông tin. Tiếp nhận các kích thích bên ngoài càng nhiều bao nhiêu thì các liên kết hình thành càng nhiều bấy nhiêu. Ấy vậy mà, đến khoảng 3 tuổi trẻ đã hoàn thành 70 – 80% các liên và có trọng lượng não bằng 80% não người lớn. Nếu xem bộ não như một CPU của máy tính thì giai đoạn 0 đến 3 tuổi là thời gian để hoàn thành ổ cứng và từ 4 tuổi trở đi là thời gian để update các phần mềm. Như vậy, tính cách, khả năng tư duy, liên kết sự việc và sáng tạo của trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào sự giáo dục trong giai đoạn sơ sinh thay vì phải chờ trẻ trưởng thành.
Nội dung cuốn sách “Chờ đến mẫu giáo thì đã muộn” gồm 3 chương, mỗi chương trong cuốn sách là những kiến thức đề cập đến một số phương pháp thực tế mà cha mẹ Nhật áp dụng với con mình. Có thể kể rất nhiều ví dụ như trò chuyện với trẻ và đọc truyện cho trẻ nghe từ lúc mới lọt lòng; cho trẻ nghe nhạc và học nhạc từ sớm; dạy chữ sớm cho trẻ; cho trẻ chơi đồ chơi ghép hình, đồ chơi phát huy khả năng sáng tạo chứ không cho xem ti vi nghịch điện thoại; dẫn trẻ đi dạo, đi công viên, viện bảo tàng; để trẻ tự lập, tự xúc ăn và tự làm vệ sinh cá nhân chứ không làm thay trẻ; Không la mắng khi trẻ làm sai; khuyến khích trẻ khi trẻ có hứng thú với cái gì; khen ngợi hành động của trẻ để khích lệ; không so sánh trẻ với anh em hay bạn bè
Chương 1. Khả năng của trẻ được quyết định trong giai đoạn từ 0-3 tuổi
Để giúp phụ huynh có định hướng đúng cho trẻ, ngay tại những nội dung đầu tiên, tác giả Ibuka Masaru khẳng định một cách mạnh mẽ rằng nếu chờ đến mẫu giáo để dạy trẻ thì đã quá muộn. Bởi trẻ sinh ra vốn là một tờ giấy trắng, thậm chí các tế bào não chưa hình thành bất kỳ sự gắn kết nào đối với nhau. Chính vì vậy, mỗi dẫn dắt của bố mẹ trong giai đoạn này được ví như là một nét bút vẽ lên tờ giấy trắng đó. Vậy bố mẹ cần vẽ để con được phát triển toàn diện. Dù hiểu được điều đó, nhưng không phải ai cũng làm được.
Ngày nay đang xảy ra một sự nhầm lẫn tai hại trong cách để bố mẹ dạy con. Đó chính là trẻ được tự do và cưng chiều khi còn nhỏ nhưng sẽ bị ràng buộc và can thiệp khi trưởng thành hơn. Và kết quả là trẻ không thể nào thích ứng được với cách giáo dục này. Đồng thời có những phản ứng lại. Chúng ta cần bài trừ ngay phương pháp này, và thay vào đó là những chuẩn mực cũng như khuôn khổ từ ngay khi trẻ chào đời. Cứ như thế cho đến khi trẻ 3 tuổi thì mọi nguyên tắc được hình thành, trẻ có thể tự do nghiên cứu khám phá theo những khuôn khổ sẵn có.
Chương 2. Hãy tạo ra môi trường để trẻ phát huy hết khả năng của mình
Môi trường chính là yếu tố quan trọng hơn cả yếu tố di truyền. Và mỗi lời khuyên được đưa ra trong chương thứ hai này sẽ gắn liền đối với những minh họa thực tế từ tác giả để bạn hình dung được.
Bạn sẽ biết được bạn cần làm gì để xây dựng môi trường tốt, để loại bỏ những môi trường có hại. Cũng như khi tương tác với trẻ bạn nên làm gì và không nên làm gì. Chẳng hạn, quyển sách sẽ giúp bạn biết gia đình đông thành viên sẽ có lợi cho trẻ như thế nào? Khi cha mẹ đang tranh cãi với nhau liệu trẻ có hiểu hay không? Đồ chơi nhiều đối với trẻ tạo nên đức tính xao lãng ra sao? …
Chương 3. Giáo dục tuổi ấu thơ, chỉ người mẹ mới có thể làm đực
Mẹ thông thường là người kề cận bên trẻ hằng ngày trong giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi. Do đó, sức ảnh hưởng lớn từ người mẹ đối với sự phát triển của trẻ là không thể phủ nhận được. Tác giả cũng cho rằng, để dạy con hãy bắt đầu trước ngay với mẹ của trẻ. Vì vậy, chính người mẹ cũng cần liên tục trau dồi những kỹ năng để có thể tương tác tốt với trẻ, làm gương cho trẻ và giúp trẻ đi trên con đường của mình một cách thành công.
Sự tự ti và tiêu cực của bạn trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng cần nên loại bỏ để tránh gây nên những tác động không tốt. Nghiêm trọng hơn trẻ có thể phát triển lệch lạc.
“Chờ đến mẫu giáo thì đã muộn” là cuốn sách đã làm thay đổi tư duy của hàng ngàn cha mẹ trên thế giới và đồng thời nó cũng làm thay đổi cuộc đời của hàng ngàn đứa trẻ. Tôi ước rằng sẽ có thật nhiều bà mẹ Việt đọc được cuốn sách này, sau đó sẽ dần dần thay đổi phương thức giáo dục con cái, để rồi trẻ em Việt Nam được lớn lên trong những môi trường giáo dục tốt nhất, các em được làm chính mình chứ không phải là những người đi thực hiện ước mơ của cha mẹ các em.
Những đoạn trích hay:
1. KHEN NGỢI TRẺ TỐT HƠN LÀ LA MẮNG
Có lẽ nhiều người đã và đang nghĩ rằng trong việc nuôi dạy trẻ nếu so sánh giữa “khen ngợi” và “la mắng”, thì rõ ràng “la mắng” dường như có uy lực để làm trẻ sợ hơn nhiều. Nhưng xin các bạn chớ vội kết luận như vậy.
Việc bị quát mắng sẽ khiến bản thân trẻ sinh ra những tài năng dị thường giống như một vỏ bọc quanh mình để đề kháng lại những lời la mắng đó. Đây chỉ là một cách nói ngược để bao biện bởi vì đối với việc nuôi dạy trẻ thì cả hai hành động “khen ngợi” và “la mắng” đều cần phải được suy xét một cách hết sức cẩn thận […]. Hành động la mắng trẻ và cấm đoán trẻ là rất sai lầm. Đối với trẻ con dẫu cho trẻ có thể làm sai, hay làm hỏng thì việc đầu tiên cha mẹ cần làm là thừa nhận và khen ngợi “con mẹ giỏi quá”, sau đó thì suy nghĩ giúp con đổ bớt lại và đem về chỗ của mình là đủ rồi. Đối với việc dạy trẻ nhỏ thì phương pháp giáo dục biết khen ngợi trẻ một cách khéo léo và đúng lúc thay cho la mắng sẽ đem lại hiệu quả rất lớn.
Dẫu vậy, vẫn có những trường hợp không thể không la mắng trẻ. Khi đó không phải chỉ biết phủ định những hành động hay suy nghĩ của trẻ mà cha mẹ cần phải giải thích nguyên nhân cho trẻ hiểu, hoặc đưa ra những lời đề nghị hay những phương án thay thế để trao đổi với trẻ. Ví dụ như khi nhìn thấy trẻ chuẩn bị xé tờ báo mà mình vẫn còn đang đọc dở, thì thay vì quát trẻ và giằng lấy tờ báo khỏi tay trẻ, hãy đưa cho trẻ một tờ báo cũ khác để thay thế rồi nhẹ nhàng lấy tờ báo mới khỏi tay trẻ. Bởi vì tờ báo đang là nơi để trẻ thể hiện sự hứng thú và khám phá thế giới thông qua hành động xé nếu bị cha mẹ lấy đi mất mà không có vậy thay thế thì sẽ gây cho trẻ ức chế về tâm lý. Trường hợp nếu không có phương án thay thế thì cha mẹ cần phải giải thích cho trẻ hiểu vì sao trẻ không được làm vậy.Trẻ chỉ cần bản thân mình thấy thuyết phục thông qua thái độ của cha mẹ, chứ không nhất thiết phải hiểu lí do một cách logic hay lí luận phức tạp.
2. MỐI QUAN HỆ VỚI ÔNG BÀ LÀ “CHẤT TƯƠNG TÁC” TUYỆT VỜI CHO TRẺ
Xã hội hiện đại ngày nay đang có xu hướng gia tăng số lượng “gia đình hạt nhân” vì những cặp vợ chồng trẻ không muốn sống cùng cha mẹ, việc ông bà mất đi cơ hội tiếp xúc với con cháu dần trở thành một điều tất yếu của xã hội hiện đại. Các bậc cha mẹ thường hay sợ rằng ông bà nuông chiều cháu, dẫn đến cháu trở nên ích kỉ, ương bướng không nghe lời. Nhiều cặp vợ chồng chuyển ra ngoài ở riêng trong ngôi nhà trọ chật chội, thiếu tiện nghi với lí do có ông bà bên cạnh thì không giáo dục con được.
Tuy nhiên, gia đình hạt nhân có thực sự cần thiết đến như vậy hay không? Những lí do khác liên quan đến việc nuôi dạy trẻ vẫn còn rất nhiều nghi vấn. Thực tế thì ngày nay vẫn còn tồn tại những quan niệm phong kiến kiểu như ấn tượng mẹ chồng, em chồng, hay trọng vọng con trưởng trong gia đình. Nhưng phải chăng chúng ta đang bỏ qua những mặt tốt của việc có nhiều thế hệ cùng sống trong một gia đình.
[…]
Ông bà hầu hết là những người thấu hiểu những đạo lí hiếu thuận trong gia đình, đã từng được rèn giũa bởi những lễ nghi phép tắc. Dẫu có thể có những điều có thể không còn được dùng đến trong xã hội hiện nay, nhưng những chuyện lễ nghi phép tắc kính trên, nhường dưới thì ở bất cứ thời đại nào, bất cứ mối quan hệ giữa con người với con người nào cũng đều cần thiết.
Lấy lí do ông bà nuông chiều cháu để cách li cháu với ông bà, phải chăng các bậc cha mẹ đang phung phí những kinh nghiệm sống và sức ảnh hưởng vô cùng quý báu của ông bà. Muốn cho con không trở nên ích kỉ, ngang bướng thì cha mẹ cũng cần có thái độ thật phân minh rạch ròi. Và hơn hết cha mẹ cần phải khắc cốt ghi tâm những lời nói, những hành xử của ông bà mà mình chưa tích lũy được để dạy dỗ cho con trẻ.
Trích sách “Chờ đến mẫu giáo thì đã muộn”
