Những Kẻ Xuất Chúng
Tác giả: Malcolm Gladwell
Giới thiệu sách:
Cuốn sách Những kẻ xuất chúng sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời thông qua các phân tích về xã hội, văn hóa và thế hệ của những nhân vật kiệt xuất như Bill Gates, Beatles và Mozart, bên cạnh những thất bại đáng kinh ngạc của một số người khác (ví dụ: Christopher Langan, người có chỉ số IQ cao hơn Einstein nhưng rốt cuộc lại quay về làm việc trong một trại ngựa).
Theo đó, cùng với tài năng và tham vọng, những người thành công đều được thừa hưởng một cơ hội đặt biệt để rèn luyện kỹ năng và cho phép họ vượt lên những người cùng trang lứa.
Với giọng văn lôi cuốn và cách kể chuyện hết sức có duyên, Malcolm Gladwell cũng viện dẫn rất nhiều giai thoại thú vị như tại sao phần lớn các cậu bé giỏi môn khúc côn cầu lại sinh vào tháng một, tại sao con cái của những người Do Thái nhập cư lại trở thành những luật sư quyền lực nhất New York, tại sao truyền thống văn hóa của nền nông nghiệp lúa nước lại có thể giúp trẻ em châu Á giỏi toán… Nhưng không chỉ có thế. Thông qua những ví dụ này, Gladwell muốn bàn luận về những con đường phức tạp dẫn đến thành công của con người.
Thách thức niềm tin về “con người tự lực”, tác giả quả quyết rằng các vĩ nhân không tự dưng mà có, cũng không được thúc đẩy bởi thiên tài hay tài năng. Họ là những người được hưởng một “lợi thế vô hình” và cơ hội khác thường từ môi trường và hoàn cảnh, nhờ đó họ vươn tới những đỉnh cao mà người khác không thể đạt được. Theo ông, “một vài người xứng đáng với điều đó, một vài người khác thì không, một số người tạo ra thành công, một số đơn giản là do may mắn”.
Đôi nét về tác giả:
Malcolm Timothy Gladwell (sinh 03/09/1963) là một nhà báo, tác giả, và diễn giả gốc Canada sinh ra tại Anh. Ông là một cây bút của báo The New Yorker từ năm 1996.
Ông đã viết 5 cuốn sách: Điểm Bùng Phát: Làm thế nào những điều nhỏ bé tạo nên khác biệt lớn lao?(2000); Trong Chớp Mắt: Sức mạnh của việc nghĩ mà không cần suy nghĩ (2005); Những Kẻ Xuất Chúng: Cái nhìn mới lạ về nguồn gốc của thành công (2008); Chú Chó Nhìn Thấy Gì: Lật tẩy những góc khuất trong cuộc sống xã hội (2009) – đây là một tập hợp của các bài báo Malcolm tâm đắc nhất; và David và Goliath: Cuộc đối đầu kinh điển và nghệ thuật đốn ngã những gã khổng lồ (2013). Tất cả năm cuốn sách đều trở thành Best-Seller – nằm trong danh sách Bán Chạy Nhất của The New York Times.
Review sách:
“Những kẻ xuất chúng” là cuốn sách nổi tiếng nhất của tác giả Malcolm phân tích về bí quyết tạo nên sự thành công của những người kiệt xuất của nhân loại trong nhiều lĩnh vực. Bằng những nghiên cứu trong nhiều năm về xã hội, văn hóa và bối cảnh thế giới tác giả đã chỉ ra được những bí quyết quyết định đến sự thành công của một người. Ngoài tham vọng và tài năng hay năng lực bản thân thì quá trình rèn luyện chính là chìa khóa giúp họ đạt được thành công như mong muốn.
Đọc sách Những kẻ xuất chúng sẽ chỉ cho bạn một thực tế là: Không ai sinh ra đã vĩ đại. Muốn trở lên vĩ đại, muốn vượt qua những người cùng thế hệ, bạn không chỉ cần có một kiến thức sâu rộng mà còn phải có một bản lĩnh để vượt qua những khó khăn thử thách. Hơn thế nữa, Bạn cần phải suy nghĩ khác với bình thường, tạo ra sự sáng tạo và bứt phá cho bản thân để trở nên khác biệt và vĩ đại so với phần còn lại.
Sách được chia làm nhiều chương, mỗi chương là lý giải về một khía cạnh khác nhau của thành công. Một vài lý giải về các khía cạnh như vậy:
1. Thành công xuất phát từ những lợi thế ban đầu nhỏ nhất:
Ở Mỹ các đội tuyển khúc gôn cầu nhí (lứa tuổi 6-13) tuyển quân cho mùa giải mới vào tháng 1 hàng năm, do vậy xét 2 thí sinh cùng tuổi nhưng khác tháng sinh, 1 em sinh tháng 1, em còn lại sinh tháng 12, rõ ràng em sinh tháng 1 có lợi thế về mặt thể lực hơn hẳn đối thủ của mình 11 tháng nên xét tổng quát cơ hội trúng tuyển ở các thí sinh bằng tuổi nhau sẽ cao hơn với những em sinh vào đầu năm. Khi được tuyển chọn vào các đội hình thi đấu các em sinh đầu năm sẽ có cơ hội cao được vào các đội hình chính dẫn đến được đi thi đấu nhiều hơn (kể cả thi đấu ở những giải chuyên nghiệp) các bạn đồng lứa, từ đó càng ngày về sau các em này càng có thêm nhiều cơ hội thi đấu và tập luyện so với những người còn lại chỉ thi đấu trong các giải nghiệp dư hoặc luyện tập theo phong trào.
Đến khi trưởng thành, các em sinh đầu năm đã có tổng thời gian thi đấu và luyện tập nhiều hơn hẳn các bạn khác nên thành công đến là điều dễ hiểu. Câu chuyện tương tự cũng áp dụng cho các môn thể thao khác. Trong việc học tập, các em sinh những năm có tỷ lệ gia tăng dân số thấp (tổng số trẻ sinh ra ít) sau này sẽ có cơ hội đỗ vào các trường ĐH, CĐ lớn hơn so với những năm có tỷ lệ gia tăng dân số cao (vì ít người dự thi tỷ lệ chọi thấp hơn), do vậy tỉ lệ đạt được thành công lớn hơn
2. Quy tắc 10.000 giờ – Không thể xuất chúng nếu không có đủ 10.000 giờ làm việc:
Đối với những công việc đòi hỏi sự luyện tập, quy tắc 10000 giờ được Malcolm Gladwell đặt ra như một nguyên tắc vàng, rằng muốn thành thạo đến mức chuyên gia một lĩnh vực nào đó, bạn cần ít nhất 10000 giờ làm việc với nó, Bill Gate may mắn được tiếp cận với máy tính (máy được mua từ số tiền lãi kiếm được của các phụ huynh khi tổ chức hội chợ giảm giá) ngay tại ngôi trường đang theo học khi ông còn là cậu bé 13 tuổi. Từ may mắn đó cộng với niềm đam mê “thứ hay ho” này, đến khi bỏ học tại Harvard, Gate đã tích lũy đủ 10000 giờ làm việc với máy tính và điều đó đã là bước đệm để làm nên thành công của Gate sau này. Câu chuyện tương tự cũng xảy ra đối với ban nhạc The Beatles.
3. Trí tuệ và thành công không đi liền với nhau
Tất nhiên những người có trí tuệ tốt thì có tỷ lệ thành công cao hơn người khác nhưng điều ngược lại không hoàn toàn đúng, điều này có thể áp dụng với nhiều lĩnh vực trong cuộc sống…
4. Những tư duy và định hướng từ cha mẹ hoặc thầy cô có tác động rất lớn đến nhận thức của trẻ – sẽ là một người trưởng thành sau này
Những gia đình ở tầng lớp lao động hoặc tầng lớp nghèo đối xử với trẻ trong kỳ nghỉ hè của chúng như thế nào? Hầu hết là cho những đứa trẻ chơi tự do với các bạn hàng xóm hoặc đăng ký trẻ vào một trại hè nào đó, họ để trẻ vui chơi tự do coi như việc nghỉ xả hơi sau những tháng học tập căng thẳng. Ngược lại, các gia đình tầng lớp trung lưu trở lên rất quan tâm đến những hoạt động của trẻ trong hè, họ đăng ký cho con vào các lớp học nhạc, học thể thao,… để cho đứa trẻ lúc nào cũng có việc để làm mà vẫn không cảm thấy nhàm chán. Ngoài ra “quyền được làm” đối với trẻ cũng rất quan trọng, tầng lớp trung lưu dạy con cái những điều được phép làm (tất nhiên là trong khuôn khổ) để trẻ không bị bối rối thụ động với những điều mới. Từ đó sinh ra những con người khi làm việc biết đặt những câu hỏi vì sao (vì sao phải làm dự án này, vì sao phải dùng công nghệ này,… khi nhận được một dự án mới từ tay sếp) mà có tác động rất tích cực đến thành công của công việc hay dự án.
5. Thành công đến nhờ có những kỹ năng vào thời điểm nền kinh tế đang rất cần:
Rõ ràng không cần phải nói nhiều, khi bạn có kỹ năng về công nghệ thông tin chẳng hạn, mà lại sống đúng thời công nghệ 4.0 bùng nổ trên cả nước, tỉ lệ thành công của bạn đã cao hơn những người khác rồi
6. Nguồn gốc xuất phát của tổ tiên cũng như nguồn gen cũng có ảnh hưởng đến thành công:
Ở Việt Nam, người miền bắc thường kỹ tính và chi li, ngươi miền nam thì lại thoải mái và hào sảng, đức tính này của con người hai miền đôi khi có ảnh hưởng đến cách họ đối xử với vấn đề và từ đó cũng góp phần vào thành công hay thất bại của mỗi người
7. Thành công hay thất bại đến từ nền văn hóa của quốc gia:
Trong bài viết tác giả có nhắc đến vụ rơi máy bay của hãng hàng không Korean Air, tất cả các phi hành đoàn đều là người Hàn Quốc (văn hóa người Hàn hay người Nhật có tính cả nể, họ tôn trọng người lớn tuổi, thường với những quyết định của người lớn và có kinh nghiệm họ đều tin là chính xác) trong khi phi công trưởng là người lớn tuổi nhất và nóng tính, ông thường xuyên gạt bỏ những gợi ý đưa ra của phi công phó, phi công phó cũng không hoàn toàn tự tin vào quyết định của chính bản thân nên đến khi tai nạn máy bay sắp thực sự xảy ra, đến lúc nguy cấp nhất khi cơ trưởng đã hoảng sợ đến mức không còn có thể đưa ra quyết định chính xác nữa mà cơ phó vẫn lo sợ không dám thực hiện quyết định của chính mình, tai nạn xảy ra là điều tất yếu phải đến.
Một trong những giải pháp Korean Air tìm ra là thay đổi cách giao tiếp giữa các phi công từ tiếng Hàn sang chuẩn tiếng Anh (tiếng anh khi nói chuyện chỉ có I và you, không phân biệt vai vế), từ đó tạo cho phi công cách thoát khỏi lối nói cả nể thường ngày để cho họ có những quyết định chính xác hơn
8. Áp lực từ trường học hoặc phụ huynh đôi khi cũng có tác động tích cực đến trẻ:
Ví như ở các trường chuyên, áp lực về thành tích đều đè nặng lên đôi vai của các em học sinh, điều này thúc ép các em làm việc chăm chỉ hơn từ đó thành công cũng đến với nhiều em học sinh hơn. Tuy nhiên theo quan điểm cá nhân của người review, áp lực là cần thiết nhưng cũng cần được đặt ở mức hợp lý để trẻ không bị căng thẳng mà dẫn đến những hậu quả đau lòng (như học nhiều quá bị ảnh hưởng thần kinh hay áp lực quá khiến học sinh tự tử
9. Những người từ khi sinh ra đã có cơ hội thuận lợi hơn người khác rõ ràng có tỷ lệ thành công cao hơn:
Tất nhiên điều này là hiển nhiên không cần nói quá nhiều, khi anh sinh ra trong gia đình trung lưu, cơ hội đi học và tiếp cận với thế giới rộng mở hơn người sinh ra trong gia đình lao động hoặc các hộ nghèo thì tỷ lệ thành công của anh cao hơn người khác rất nhiều
Những đoạn trích hay trong sách:
1. Câu hỏi chúng ta vẫn thường đặt ra khi nói về những người thành công là gì? Chúng ta muốn xem họ ra sao − họ sở hữu tính cách như thế nào, họ thông minh đến cỡ nào, phong cách của họ có gì đặc biệt, hay họ vốn sinh ra với thứ tài năng thiên bẩm nào. Và chúng ta một mực cho rằng chính những phẩm chất cá nhân đó đủ để giải thích cách một người đạt tới đỉnh cao.
2. Trong cuốn Những kẻ xuất chúng, tôi muốn thuyết phục các bạn rằng những kiểu giải thích mang tính cá nhân về thành công như thế không có tác dụng gì. Con người ta không vươn lên từ chỗ hoàn toàn trắng trơn. Chúng ta vẫn thừa hưởng ít nhiều gì đó từ dòng dõi gia đình hoặc sự bảo trợ. Những người thành công trông có vẻ tự thân làm lụng mọi điều.
3. Bạn đã thấy những hậu quả của cách thức chúng ta lựa chọn để nghĩ về thành công chưa? Bởi chúng ta thường cá nhân hóa thành công, chúng ta đã bỏ lỡ các cơ hội để nâng đỡ những người khác lên đỉnh cao. Chúng ta định ra những luật lệ chống lại chính thành tựu. Chúng ta vội vã xóa sổ người ta như những thất bại. Chúng ta quá kính sợ người thành công và lại quá thô bạo với những ai sẩy bước. Và, trên hết, chúng ta trở nên quá thờ ơ. Chúng ta coi thường việc chính mình đóng vai trò lớn đến mức nào − qua từ “chúng ta” tôi có ý chỉ cả xã hội − trong việc xác định ai sẽ làm nên chuyện và ai không.
